Asırlık motifleri geleceğe taşıyan Helvacı kilimi, Aliağa Belediyesi’nin başvurusu üzerine Türk Patent ve Marka Kurumu’nca coğrafi işaret tescili aldı.
Aliağa Belediyesi, ilçenin tarihi Helvacı Beldesi’nde asırlardır dokunan Helvacı kiliminin korunması ve bozulmadan gelecek kuşaklara taşınması için Eylül 2023’te Türk Marka ve Patent Kurumuna coğrafi işaret tescil başvurusunda bulundu. Yurt içinden ve dünyanın çeşitli ülkelerinden Helvacı Kilimi ile ilgili bilgi, belge, yayın ve dokümanları derleyen Aliağa Belediyesi, bu amaçla üniversitelerle işbirliğinde Helvacı’da bilimsel saha araştırması yaptırdı. Coğrafi İşaret Başvuru dosyasında Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Dr. Ebru Subaşı tarafından hazırlanan dokuma türünün ayırt edici özelliklerini, üretim metotlarını, Helvacı kilimine özgün motifleri, dokuma tekniklerine ilişkin örnekleri ve dokumaların kullanım amaçlarına göre türlerini içeren kapsamlı bir rapor sunuldu. Aliağa Belediyesi’nin başvurusunu değerlendiren Türk Marka ve Patent Kurumu 1 Mart 2025 tarihinde Helvacı Kilimini coğrafi işaretli ürün olarak tescil etti.

"Amacımız, tarihi Helvacı kilimini gelecek nesillere aktarabilmek"
Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar, Helvacı Beldesi Barbaros Mahallesi Muhtarı Evren İşler, Fatih Mahallesi Muhtarı Şermin Balaban ve Mimar Sinan Mahallesi Muhtarı Kamil Gedik’i makamında ağırladı. Helvacı kiliminin Türk Marka ve Patent Kurumu tarafından Aliağa’nın ilk coğrafi işaretli ürünü olarak tescillendiği bilgisini paylaşan Başkan Serkan Acar, "Amacımız, Helvacı kiliminin tarih boyunca süre gelen kendine özgü yapısını koruyup gelecek nesillere aktarabilmek. Bunun duyurusunu da bu coğrafi işaretin asıl sahibi olan Helvacı halkımızı temsilen siz değerli Helvacı muhtarlarımızla birlikte yapmak istedik. Aliağamıza özgü ürünlere coğrafi işaret almak için çalışmalarımıza devam edeceğiz. Şakranımızın zeytin ve zeytinyağına da çok güveniyoruz. Şakran zeytinyağına coğrafi işaret almak için de çalışmalarımızı sürdürüyoruz" dedi.

"Türk kültürünün binlerce yıllık izlerini taşıyor"
Tarihi Helvacı kiliminin Aliağa ve çevresindeki binlerce yıllık Türk kültürünün önemli bir dokuma ve yaygı türü olduğunu da ifade eden Başkan Serkan Acar, "Kullanılan malzeme, teknik, renk, motif, desen ve tür özellikleriyle özgün yöresel vasıflar taşıyan Helvacı kiliminin coğrafi işaretli ürün olarak tescil edilmesi bizi çok mutlu etti. Doğadaki bitkilerden elde edilen kök boyalarla el yapımı olarak dokunan Helvacı kilimindeki motifler Türk kültürünün binlerce yıllık yolculuğuna dair derin anlamlar taşıyor" dedi.

Helvacı kilimi
Bitkisel kök boya ipliklerle kendine has dokuma yöntemi ile dokunan tarihi Helvacı kilimi, Aliağa ilçesinin eski adıyla ’Helvacıköy’ olan Helvacı beldesinde üretiliyor. Türk kilim sanatı içinde önemli bir yere sahip. Tamamen Helvacı ve çevresindeki coğrafyada yetiştirilen koyun yününden veya yün ile pamuk karışımı iplikten dokunan bir kilim. Bitkilerin kök, gövde, yaprak, meyve ve kabuklarından faydalanılarak renklendirilen ipliklerin yanı sıra koyun yünü kendi rengi ile de kullanılıyor. Coğrafi sınırda üretilen düz dokuma yaygılar, ’ip ağacı’ denilen dik tezgâhlarda, bez ayağı adı verilen kilim tekniğine, cicim ve zili tekniklerinin de dâhil edilmesiyle üretiliyor. Helvacı kilimi, malzeme, kullanım alanı, renk ve motiflerine göre Şamı Kilim, Pandır Kilim, Koca-Goca Kilim, Kara Zili-Gara Sili, Meldin-Mendil, Yük Perdesi, Arkalaç, Namazlık, Minder, Heybe, Torba ve Çuval gibi isimler alıyor.