Ramazan ayı, Kur'an-ı Kerimin nazil olduğu , Müslümanların oruç tutmalarının farz kılındığı, bin aydan daha hayırlı olan “Kadir Gecesi”'ni içinde barındıran, dinimizce yüce ve kutsal kabul edilen, Kur'anda ismi geçen, Kameri aylardan dokuzuncusu ve ayların sultanının adıdır.

“Ramazan”, Arapça bir kelimedir. İslâm âlimlerinin araştırmalarına göre altmış kadar isme sahiptir. Bunlar arasında en meşhurları; Allah'ın ayı, Nimetler ayı, Kur'ân ayı, Kurtuluş ayı ve Sabır ayıdır. Bu ayda mü'minler, nefsin bütün oyunlarını bozarak rahat ve huzura kavuşurlar. Çünkü "Ramazan Ayı'nda Cennetin kapıları açılır, Cehennemin kapıları ise sıkı sıkıya kapatılır, şeytanlar bağlanır" Peygamberimiz bu aya Ümmet-i Muhammed'in ayı diyor. Bu ay evveli rahmet, ortası mağfiret, sonu günahlardan kurtulma ayıdır.

Bu mübarek aya “Ramazan” isminin verilmesinde birçok hikmetler vardır. Ramazanın kelime manası hakkında iki tane görüş vardır: Mücahid İbn Cebr'den rivayet edilen birinci görüşe göre; Ramazan Allah'ın isimlerinden bir isimdir. “Ramazan ayı” demek “Allah'ın ayı” demektir ki, bir hadis-i şerifte şöyle buyrulmuştur: ”Ramazan geldi, ramazan gitti demeyiniz; Ramazan ayı geldi, Ramazan ayı gitti deyiniz. Çünkü Ramazan Allah'ın isimlerinden bir isimdir.” İkinci bir görüşe göre ise Ramazan, Recep ve Şaban gibi hususi aya verilen bir isimdir. Bu ismin ifade ettiği manalara gelince:

1- Maliki mezhebi âlimlerinden İmam Halil'den rivayet edildiğine göre; Ramazan, yaz sonunda, güz mevsiminin başında yağan ve yeryüzünü tozdan temizleyen yağmur manasınadır. Bu yağmurun yeryüzünü yıkadığı gibi ramazan ayında da mü'minlerin günahları yıkanır ve kalpleri günah kirlerinden temizlenir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Kim faziletine inanarak ve karşılığını Allah'tan bekleyerek Ramazan orucunu tutarsa, geçmiş günahları bağışlanır.”

2- Âlimlerin çoğunluğunun görüşüne göre ise Ramazan; “Ramad” kelimesinden alınmıştır. “Ramad” ise, güneşin şiddetli sıcağından taşların kızması demektir. Bu ayda açlık ve susuzluğun harareti çokça hissedilir veya orucun hararetiyle günahlar yakılır.
3- Kılıcın namlusunu veya ok demirini inceltip keskinleştirmek için iki taş arasına koyup dövmektir. Bu aya Ramazan isminin verilmesi de Arapların bu ayda silâhlarını bileyip hazırladıklarından dolayıdır. . Kısaca ramazan; temizlik, yanmak ve keskinlik manalarını taşır ve bunlardan maksat da günahların yanması ve kulun Allah'a yaklaşmasıdır.
Ramazan ayının birinci özelliği, Kur'an-ı Kerim'in bu ayda indirilmiş olmasıdır. Bunda üç mana vardır:

a) Kur'an, ramazan ayının kadir gecesi denilen mübarek bir gecesinde dünya semasına, Beyt-i Mamura bir defada bir bütün olarak indirilmiş daha sonra yirmi üç senede parça parça yeryüzüne indirilmiştir.
b) Kur'an bu ayda indirilmeye başlandı demektir. Hira Mağarası'nda “Yaratan Rabbinin adıyla oku”. Mealindeki ilk ayetin Peygamberimize inişi ramazan-ı şerifin kadir gecesindedir.
c) Kur'an bu ayda inmiştir ve bu aya şeref vermiştir. Kur'an'da ramazandan Allah tarafından övülmüş bir ay yoktur.
Hz. Peygamber (s.a.v.) Efendimiz de bu ayın hususiyetlerini şu şekilde anlatmaktadır:”Ümmetime ramazan ayında beş şey verilmiştir ki, bunlar benden önceki hiçbir peygambere verilmemiştir.
1- Ramazan ayının ilk gecesi olunca Allah (c.c.) ümmetine (rahmet nazarıyla) bakar. Allah, bir kimseye rahmet nazarıyla bakarsa O'na ebedi olarak azap etmez.
2- Ramazan akşamlarında oruçluların ağız kokusu, Allah katında misk kokusundan daha güzeldir.
3- Melekler her gün ve gece onlara istiğfar ederler, bağışlanmalarını dilerler.
4- Allah (c.c.) cennetine emredip; “Kullarım için hazırlanıp süslen, onların dünya meşakkatlerinden kurtulup benim yurduma ve ihsanıma istirahat için gelmeleri yaklaştı.”.
5- Ramazanın son gecesi olunca, Allah hepsini bağışlar. Nitekim bir işte çalışan işçiler, çalışıp işlerini bitirince kendilerine ücretleri tam olarak ödenir. buyurdu.