Mersin Üniversitesi’nde (MEÜ) yürütülen proje ile elde edilecek sonuçlara göre kağıt, çamur yeme gibi rahatsızlıkların teşhis ve tedavisinin yanı sıra çocukların bazı şeyleri neden yemek istemedikleri araştırılacak.
Doktorasını Hollanda’da Utrecht Üniversitesi’nde yapan, ABD’de Yale Üniversitesi’nde 13 yıl çalışan MEÜ Tıp Fakültesi Anatomi Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Maria Veldhuizen, beyindeki tat ve koku algısının ardından şimdilerde yiyeceklerin beyindeki görsel algısını araştırıyor. Veldhuizen’in yürütücülüğünü, Bilkent Üniversitesi’nden Dr. Öğretim Üyesi Burcu Ayşen Ürgen’in danışmanlığını yaptığı "Nesne mi, yoksa pasta mı? İnsan beyninde görsel ventral akıştaki son zamanlarda keşfedilen yiyecek resimlerine özel aktivasyon gösteren bölgenin incelemesi" başlıklı 1001 proje, Türkiye’de bu konuda yapılan ilk proje olma özeliği taşıyor. Projede ayrıca Bilkent Üniversitesi lisans üstü öğrencisi Sümeyra Nur Doğan ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi lisans üstü öğrencisi Gizem Özenli bursiyer olarak görev alıyor.
Üniversitede çalışmalarını sürdüren Veldhuizen, geçen yıl Aralık kabul edilen projenin iki yıl süreceğini söyledi. Çalışmanın sonucunda elde edilen bilgiler doğrultusunda görüntü ile yemek isteği arasında beyinde bir yansımanın ortaya çıkacağını belirten Veldhuizen, bu durumun da çocuklarda yememe isteğine çıkarımda bulanabileceğini ve sağlıklı yiyecekleri çocuklar için daha çekici hale getirmeye katkı sağlayacağını ifade etti. Veldhuizen, ayrıca çalışmanın kağıt, çamur yeme gibi rahatsızlıkların teşhisi ve tedavisine de yardımcı olacağını kaydetti.
"Yiyecek görsellerine özelleşmiş bir alanı araştırmayı planlıyoruz"
Veldhuizen, başlarda tat ve koku algısını incelediğini, şimdilerde ise görsel algı üzerine yoğunlaştığını söyledi. Bunu, insanlara ’nasıl algıladıklarını’ sorarak ya da beyindeki tepkilere bakarak yaptıklarını anlatan Veldhuizen, şöyle devam eti: "Bu yiyecek ne kadar tatlı? Ne kadar hoşunuza gidiyor. Yiyecekleri algılarken kalp atış hızınız artıyor mu? Yiyecek yerken gözlerinizi daha fazla mı kırpıyorsunuz? Burada insan vücudu ve beyin tepkilerine bakıyoruz. Şimdiye kadar, beyindeki tepkiler çoğunlukla tat ve koku gibi alanlar üzerine yoğunlaşmıştı. Ancak son zamanlarda, yiyecekleri beyindeki görsel alanlarda nasıl algıladığımıza dair artan bir ilgi var. Biz de son zamanlarda keşfedilen ve yiyecek görsellerine özelleşmiş bir alanı araştırmayı planlıyoruz. Bu alanda bir yanılsama ile araştırma yapacağız. Kullanacağımız yanılsama, hiper-gerçekçi kekler olacak. Bunları muhtemelen Instagram videolarından biliyorsunuzdur; bir çanta, ayakkabı ya da oyuncak gibi bir nesne görürsünüz, bir bıçak gelir ve o nesneyi keser. Meğerse o nesneler çanta ya da ayakkabı değil; aslında bir kektir."
"Beyindeki tepkileri gözlemleyeceğiz"
İnsan beyninde görsel inceleme işlemini gerçekleştirmek için özelleşmiş bölgeler olduğunu ifade eden Veldhuizen, bu bölgelerin bazıları nesnelerin renklerini ve şekillerini algılamaktan sorumluyken, bazı bölgelerin ise sıkça karşılaşılan spesifik nesne kategorilerini algılamak için özelleşmiş olduklarını belirtti. Veldhuizen, şöyle devam etti: "Yenilebilir olmayan aşırı gerçekçi pasta videolarında, nesnenin pasta olduğu, nesne dilimlendikten sonra ortaya çıkar. Biz de aşırı gerçekçi pasta videolarını kullanarak, bir nesnenin aslında bir pasta olduğu ortaya çıktığında beyindeki tepkilerini gözlemleyeceğiz. Bu videoları, aynı nesne kesilmeye çalışılıp kesilmeyen yani nesne olarak kalan kontrol videoları ile karşılaştıracağız. Örneğin, bir video Rubik küpünün aslında dilimlenebilir bir pasta olduğunu gösterebilir. Eğer yiyecek bölgesi bu şaşırtıcı kategori değişimlerine aktivasyon gösterirse, benzer videoları kullanarak bazı insanların neden bazı yiyecekleri yenilebilir olarak kabul etmediklerini anlayabiliriz.”
"Birçok çocuk yeşil sebzeleri yemek istemez"
Şu anda projede kullanacakları videoları hazırlama aşamasında olduklarını belirten Veldhuizen, bu videolar için gerçek kekler ya da bilgisayar simülasyonlarından yapılmış kek videoları kullanacaklarını ifade etti. Veldhuizen, "Bu projede amacımız, yiyecek alanında net tepkiler elde edebilmek. Örneğin yiyecek olmayan şeyleri yiyen insanları incelemek. Bazı insanlar kağıt ya da çamur yer. Bu çok sağlıksız ve tehlikelidir. Çalışma ile yiyecekleri tanıyamama sebebini belki anlayabiliriz. Ayrıca, pek çok yeni ve farklı yiyeceği yemek istemeyen çocuklar için bu sonuçlar faydalı olabilir. Çünkü birçok çocuk yeşil sebzeleri yemek istemez. Bu çalışmanın, beyin tepkilerinin nasıl farklı olabileceğini anlamamıza yardımcı olabileceğini umuyoruz" şeklinde konuştu.