Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hüseyin Can’ın yürütücülüğünü yaptığı “Toxoplasma gondii SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9 ve SporoSAG mRNA aşı transkriptlerini içeren miks mRNA aşısı yaklaşımı ile toksoplazmozise karşı koruyucu yeni nesil biyoteknolojik aşı geliştirilmesi” başlıklı proje, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenmeye uygun bulundu. Proje ile özellikle hamilelerde ve bağışıklığı zayıf insan ve hayvanlarda tehlikeli sonuçlar doğurabilen “Toksoplazma” enfeksiyonuna karşı mRNA aşısı geliştirme amaçlanıyor.
Proje ekibini makamında ağırlayarak tebrik eden Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak,“Kısa süre önce tüm dünyayı derinden etkileyen pandemi süreci bizlere aşı çalışmalarının ne kadar kıymetli olduğunu gösterdi. Tam akreditasyona sahip araştırma üniversitemiz akademisyenleri, multidipliner bir anlayış ve iş birliği ile Toksoplazma enfeksiyonuna yönelik aşı geliştirecekler. Temel bilimler ve sağlık alanlarında köklü bir geçmişi bulanan üniversitemiz bünyesinde bu tür çalışmaların gerçekleştirilmesi bizleri ziyadesiyle mutlu ediyor. Bu değerli çalışmaları için akademisyenlerimizi tebrik ediyor, çalışmalarında başarılar diliyorum” dedi.

“Bu parazitle mücadelede aşı çalışmalarına ihtiyaç var”
Projenin amacını anlatan Doç. Dr. Hüseyin Can, “Projede, insan ve hayvanları enfekte ederek toksoplazmozise neden olan Toxoplasma gondii’ye karşı mRNA aşısı geliştirmeyi hedefliyoruz. Dünyada insan nüfusunun 3’te 1’inin bu parazit ile enfekte olduğu tahmin ediliyor. Toksoplazmozisli sağlıklı bireylerde genellikle her hangi bir klinik belirti gözlenmezken bağışıklık sistemi zayıflamış olanlarda ciddi ölümle sonuçlanabilen durumlar ortaya çıkabilmekte. Ayrıca, hamilelik döneminde alındığında fetüse geçerek düşüklere ve doğumsal anomalilere de neden olabilmekte. Diğer taraftan veterinerlik alanında da sıklıkla koyunlarda düşüklere sebep olarak ciddi ekonomik kayıplara yol açıyor. İnsanlarda ve hayvanlarda kronik enfeksiyona sebep olan doku kistlerinin tedavisine yönelik etkin bir ilacın olmaması sebebiyle bu parazitle mücadelede aşı çalışmalarına ihtiyaç var. Günümüzde sadece koyunlarda kullanımı ruhsatlandırılmış Toxovax aşısının var olması, toksoplasmozise karşı etkin aşı geliştirilebileceğini gösteriyor” dedi.

“mRNA aşı teknolojisinin parazitler için kullanılabileceği gösterilecek”
mRNA aşılarının koronavirüs pandemisinde başarıyla uygulandığını dile getiren Doç. Dr. Can, “Günümüzde COVID-19 pandemisine karşı kullanılan ‘mRNA aşı platformu’ geniş kitlelere başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Bu sebeple de diğer bulaşıcı patojenlere karşı başarısının hızlıca test edileceği açıktır. Projemiz kapsamında ‘Toxoplasma gondii’ye karşı multivalan mRNA aşısı geliştirilmesi’ planlanmıştır. Buna bağlı olarak projede Toxoplasma gondii SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9 ve SporoSAG proteinlerini sentezleyen mRNA aşı transkriptleri üretilecek ve lipit nanopartikülleri (LNP) ile formüle edilip farelere mRNA-LNP aşısı uygulanacaktır. Daha sonra, aşılanmış fareler Toxoplasma gondii doku kistleri ile enfekte edilerek mRNA-LNP aşısının koruyuculuğu gösterilecektir. Sonuç olarak; hem insanlar hem de çiftlik hayvanları için önemli bir parazit olan Toxoplasma gondii’ye karşı mRNA-LNP aşısının etkinliği deney hayvanlarında test edilecektir. Dahası, bu proje ile birlikte COVID-19’a karşı başarılı olan mRNA aşılarının sadece virüslere karşı değil insanlarda salgınlara neden olabilecek parazitler için de kullanılabileceği gösterilmiş olacak” diye konuştu.
Doç. Dr. Hüseyin Can’ın yürütücülüğünü yaptığı projede, EÜ Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemal Ün, EÜ Aşı Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyeleri; Prof. Dr. Yüksel Gürüz, Prof. Dr. Mert Döşkaya, Doç. Dr. Aysu Değirmenci Döşkaya, Doç. Dr. Hasan Akbaba, Doç. Dr. Muhammet Karakavuk ve Dr. Özlem Günay Eşiyok yer alıyor.